W nocy z 31 stycznia na 1 lutego 2020 roku Wielka Brytania, po 47 latach członkostwa w Unii Europejskiej, odłączyła się od Wspólnoty. Zanim Brytyjczycy zebrani w centrum Londynu zaczęli odliczanie minut do wybicia godziny 23.00 (24.00 polskiego czasu) a potem odpalili race podczas brexitowej uroczystości, późnym wieczorem z holu budynku Rady Europejskiej w Brukseli wyniesiono flagę UK. Union Jack została również ściągnięta z masztu przed parlamentem Europejskim. Brexit stał się faktem. Co to oznacza dla Polaków mieszkających na Wyspach?

Do końca roku nie są związane z tym żadne zmiany dotyczące przemieszczania się pomiędzy Wielką Brytanią a Unią Europejską. Nie będzie kontroli granicznej, nie będą potrzebne Polakom paszporty ani wizy – jak dotąd wystarczy dowód osobisty. Formalnie bowiem UK nie będzie już co prawda w Unii, nadal jednak będzie członkiem jednolitego rynku i unii celnej. A to oznacza swobodny przepływ osób. W zasadzie UE będzie nadal traktowała Wielką Brytanię jak członka Wspólnoty, jednak bez prawa głosu. Brytyjskim europosłom wygasły mandaty, a premier Boris Johnson nie będzie zapraszany na szczyty przywódców.

Tak będzie aż do wynegocjowania nowych warunków wymiany handlowej. Niezależnie od ich wyników, prawdopodobnie zostaną wprowadzone kontrole na granicy Zjednoczonego Królestwa. Będzie to miało miejsce najwcześniej za 11 miesięcy lub dłużej: unijno-brytyjskie porozumienie zakłada możliwość przedłużenia okresu przejściowego o rok lub dwa. Jeśli – wbrew zapowiedziom premiera i zapisom ustawy WAB – Brytyjczycy zdecydują się na to, deklaracja wydłużenia musi nastąpić przed 1 lipca 2020 r.

Jak legalnie zostać w UK?

Bez względu na dalsze wydarzenia i kształt umów między UK a Unią, żeby nadal móc mieszkać i pracować legalnie w Zjednoczonym Królestwie nie posiadając obywatelstwa brytyjskiego lub irlandzkiego, trzeba być zarejestrowanym i mieć status osoby osiedlonej bądź posiadać tymczasowy status osoby osiedlonej. Aby go uzyskać, trzeba złożyć wniosek. Zrobiło to do końca grudnia 2019 roku ponad 500 tysięcy z niemal miliona mieszkających na Wyspach Polaków. Łącznie złożono 2,8 mln wniosków, z czego prawie 2,5 mln rozpatrzono pozytywnie.

Ostateczny termin składania wniosków w ramach systemu osiedleńczego dla obywateli UE upływa 30 czerwca 2021 roku (lub 31 grudnia 2020 roku – w przypadku brexitu bez umowy). Wnioski składa się bezpłatnie, jeśli ktoś wcześniej uiścił opłatę, dostanie jej zwrot.

UWAGA: Posiadanie karty stałego pobytu (permanent residence) nie zwalnia z obowiązku złożenia wniosku.

Jaki status dla kogo?

Status osoby osiedlonej otrzymają osoby, które przed 31 grudnia 2020 roku mieszkały w UK w sposób ciągły przez minimum 5 lat, przez co najmniej 6 miesięcy każdego roku (z wyjątkami takimi jak na przykład obowiązkowa służba wojskowa odbywana poza Wielką Brytanią czy urodzenie dziecka w innym kraju). Osoby posiadające status osoby osiedlonej będą mogły przebywać w Wielkiej Brytanii bez ograniczeń, a także będą mogły starać się o brytyjskie obywatelstwo.

Tymczasowy status osoby osiedlonej otrzymają osoby, które przed 31 grudnia 2020 roku mieszkały w Wielkiej Brytanii nieprzerwanie, w sposób ciągły przez mniej niż 5 lat. Gdy minie 5 lat pobytu w Królestwie, osoby te otrzymają status osoby osiedlonej.

Osoby ze statusem osoby osiedlonej lub tymczasowym statusem osoby osiedlonej będą mogły pracować w Wielkiej Brytanii, korzystać z opieki NHS, podejmować naukę, kontynuować studia, korzystać z zasiłków i funduszy emerytalnych.

Jak złożyć wniosek?

Żeby złożyć wniosek, należy wypełnić krótki formularz. Potrzebne będą również:

• dokument tożsamości (paszport lub dowód tożsamości) lub biometric residence card (w przypadku osób posiadających rezydenturę),
• cyfrową fotografię twarzy,
• dowód potwierdzający stały pobyt w Wielkiej Brytanii (w większości przypadków jest to numer ubezpieczenia społecznego, dodatkowo Home Office może wymagać dodatkowych dokumentów, np. council tax bill czy wyciąg z konta bankowego za okres co najmniej sześciu miesięcy).

Osoby posiadające kartę stałego pobytu nie muszą przedstawiać żadnych dowodów.

Wnioski można składać online za pośrednictwem aplikacji „EU Exit: ID Document Check” lub można wysłać go pocztą (w tym przypadku i tak zdjęcie należy przesłać online).

Home Office będzie sprawdzać osoby składające wnioski pod kątem popełnienia poważnych lub wielokrotnych przestępstw. Urzędnicy sprawdzą, czy nie stanowią one zagrożenia dla społeczeństwa. Każdy przypadek osób karanych będzie rozpatrywany indywidualnie.

Co w przypadku odmowy?

Z odmową muszą liczyć się osoby, które nie spełniają warunków formalnych. Jeśli decyzja będzie negatywna (informacja o niej przyjdzie mailem), można ubiegać się o jej administracyjną rewizję.

Obraz: Pixabay