Czyste powietrze - nowy program i nowy urząd

16.01.2019
Opracowanie: Marian Skwara

Rząd opublikował 14 stycznia dokument o nazwie Clean Air Strategy 2019, w którym wytyczył „śmiały, nowy cel redukcji zanieczyszczeń powietrza do 2030 roku”. Mowa jest w nim o ochronie zdrowia ludzi, środowiska, zapewnieniu ekologicznie zrównoważonego wzrostu, redukcji emisji przez transport, domy mieszkalne, farmy i przemysł. Dla koordynacja rządowej polityki w tym zakresie zostanie utworzone nowe ciało, Urząd Ochrony Środowiska (Office for Environmental Protection, OEP).

Poziom zanieczyszczenia powietrza w Wielkiej Brytanii znacząco spadł od lat 70., ale nadal jest uważany za poważny czynnik skracający ludzkie życie. Według NHS England, angielskiej służby zdrowia, prawie 30% zgonów na niezakaźne choroby (np. serce, cukrzyca, astma, Alzheimer) przypisuje się złemu powietrzu. Szczególnie groźne mają być niewidzialne gołym okiem cząsteczki nazywane PM2.5, definiowane jako aerozole atmosferyczne (pył zawieszony) o średnicy nie większej od 2,5 µm, a więc dwie i pół tysięczne milimetra. Przenikają one nie tylko do płuc, ale także do układu krwionośnego, a z nim do wszystkich organów, w tym do mózgu. Szczególnie wrażliwi na PM2.5 są ludzie starsi, kobiety w ciąży i dzieci.

Dynamika spadków głównych składników zanieczyszczenia powietrza w Wielkiej Brytanii od 1970 r.: tlenki azotu, niemetanowe związki organiczne, aerozole PM2.5 i tlenki siarki

Zanieczyszczenie powietrza w Wielkiej Brytanii.jpg [25.88 KB]

Plan redukcji aerozoli atmosferycznych

Według norm Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) poziom PM2.5 nie powinien przekraczać 10 µg/m3. W Wielkiej Brytanii ponad 40 miast przekracza ten limit, w tym najwyżej w tej tabeli są Manchester, Swansea i Gillingham (wschodnie wybrzeże Kentu). Już wcześniej rząd zapowiadał zmniejszenia do 2015 r. o połowę liczbę ludzi zmuszonych do oddychania powietrzem przekraczającym wskaźnik WHO, a w omawianych programie jest zapisany cel zejście poniżej limitu WHO w „większej części kraju”.

Wyznaczony cel wymaga zaatakowanie źródeł emisji aerozoli. Głównymi źródłami są: 1) spalanie drewna i węgla w domowych piecach - 38%, 2) rozpuszczalniki i procesy przemysłowe – 16%, 3) ruch drogowy – 13%.

Koniec z ogniskami i paleniem drewnem

W całej Wielkiej Brytanii około półtora miliona gospodarstw domowych pali drewnem i węglem w kominkach i piecach. Taki piec w ciągu godziny emituje więcej mikrocząsteczek niż ciężarówka z dieslowym silnikiem, plus dwutlenek siarki (SO2). Jednakże najgorszy jest otwarty ogień, a więc wszelkiego rodzaju ogniska. Rządowy program zapowiada całkowity zakaz palenia ognisk, ale przede wszystkim regulacje dotyczące konstrukcji pieców i jakości stosowanego w nich paliwa, a w tym palenie drewnem. Nowoczesne piece na paliwo stałe pozwalają ograniczyć emisje pyłów o 80%, a przy zastosowaniu pelletu jako paliwa o 80%. Tylko takie piece i paliwa będą mogły być sprzedawane od 2022 roku.

Te zakazy i regulacje idą w kierunku przekreślenia świętej angielskiej tradycji. Palenie ognisk 5 listopada, tzw. bonfire night, i palenie drewnem w kominkach, należą do angielskiej kultury jak five o clock tea lub polowanie na lisa z chartami. To ostatnie należy już do przeszłości po długiej batalii prowadzonej przez obrońców zwierząt. Podobnie – zgodnie z programem Clean Air Strategy – ma się stać z paleniem drewna, choć stopniowo. Program przewiduje w tym zakresie duże uprawnienia dla lokalnych władz regulowania sytuacji na własnym terenie. Wynika to oczywiście z dużych różnic między wielkimi aglomeracjami, a mniejszymi ośrodkami oraz terenami wiejskimi.

Poniższa grafika pokazująca plan redukcji zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM2.5 obszaru Wielkiej Brytanii do roku 20130. Najciemniejszy kolor wskazuje ponad 12 µg/m3.

Zanieczyszczenie powietrza w Wielkiej Brytanii(2).jpg [64.06 KB]

Rolnictwo i transport

Na terenach wiejskich problemem są wielkie farmy, które produkują amoniak (związek azotu i wodoru), który oprócz wydzielania fetoru wchodzi w związki z tlenkami azotu i siarki tworząc trujące gazy szkodliwe zarówno dla ekosystemów, jak dla ludzi, także w miastach. Rolnictwo jest odpowiedzialne za 88% emisji amoniaku w UK. Amoniak wydziela się z obornika, ścieków hodowlanych, a także na polach w następstwie stosowania nawozów sztucznych.

Rządowy program, powołując się na przykład Danii, przewiduje zmiany metod gospodarowania odpadami (obornik, ścieki) w hodowli zwierząt i drobiu, oraz nawożenia pól. Będzie to wymagało wyposażenia farm w odpowiedni sprzęt.

Do najbardziej skomplikowanych zagadnień w ochronie powietrza należy transport – drogowy, szynowy, lotniczy i morski. Jest on odpowiedzialny przede wszystkim za emisję 50% tlenków azotu i 16% PM2.5. Z obszernej części programu poświęconemu transportowi prasa podchwyciła głównie zamiar wycofania ze sprzedaży do roku 2040 samochodów z napędem dieslowskim i wyprodukowanie samochodów o zerowej emisji. Ta część programu została też odpowiednio nazwana – Road to Zero.

Nowy model zarządzania gospodarką

Dokument Clean Air Strategy 2019 przedstawia jeszcze wytyczne dla przestawienia się przemysłu na technologie niskoemisyjne i oszczędzające środowisku. Cały program wymaga uruchomienia nowego modelu polityki gospodarczej, który będzie wymuszał zrównoważony, przyjazny środowisku rozwój, a tym samym sprzyjający zdrowiu ludzi. Głównym think tankiem rządu w tej dziedzinie ma być właśnie wymieniony na początku Urząd Ochrony Środowiska.